Những nhà giao dịch cổ phiếu thành công

Qua tÆ° liệu lÆ°u giữ, các nhà phân tích nhận thấy cả 5 nhà giao dịch cổ phiếu vÄ© đại nhất những năm 1890 là Jesse Livermore, Bernard Baruch, Gernal M.Loeb, Nicolas Darvas và William J.O’Neil đều áp dụng chiến lược đầu tÆ° chứng khoán giống nhau.
> Chết vì chứng khoán \ NÆ°á»›c mắt của các tá»· phú

Trong cuá»™c phỏng vấn vá»›i tạp chí Time, Darvas Ä‘ã nói rằng hai tuần má»™t lần ông lại đọc cuốn sách kinh Ä‘iển của Loeb "Cuá»™c chiến để tồn tại trong đầu tÆ° – The Battle for Investment Survival" để luôn luôn nhắc mình tuân theo những nguyên tắc này. Đối vá»›i ông, Ä‘ây là nguồn tÆ° liệu vô cùng quý giá giúp ông tập trung tâm trí vào công việc giao dịch. Các nhà giao dịch đều hoạt Ä‘á»™ng trong má»™t bối cảnh thị trường khác nhau dù rằng diá»…n biến thị trường trong má»™t số năm lại giống nhau. Livermore và Baruch là những trường hợp ngoại lệ, cả hai ông đều hoạt Ä‘á»™ng rất tích cá»±c tại cùng má»™t thời Ä‘iểm trong sá»± nghiệp kinh doanh của mình.

Livermore bắt đầu kinh doanh vá»›i vẻn vẹn chỉ má»™t vài Ä‘ôla (Ä‘ó là vào năm 1892) và O’Neil cÅ©ng chỉ có 500 Ä‘ôla làm vốn kinh doanh ban đầu. Thua lá»— trong những năm đầu kinh doanh Ä‘ã giúp ông nhận thấy tại sao phải nghiên cứu diá»…n biến của những cổ phiếu khiến họ bị thua lá»—. Ông Ä‘ã chứng minh được rằng vá»›i sá»± quyết tâm và thái Ä‘á»™ Ä‘úng đắn, có khả năng học hỏi từ những sai lầm và tạo dá»±ng những nguyên tắc cho riêng mình thì mọi người đều có thể kiếm được số tiền Ä‘áng mÆ¡ Æ°á»›c khi bắt đầu tham gia vào thế giá»›i giao dịch cổ phiếu. Các nhà giao dịch cổ phiếu Ä‘ã chứng minh được rằng giao dịch cổ phiếu không phải là công việc dá»… dàng và quan niệm của rất nhiều người cho rằng có thể làm giàu nhanh chóng mà không cần cố gắng là hoàn toàn sai lầm.

Tất cả các nhà giao dịch vÄ© đại này trong rất nhiều năm Ä‘ã áp dụng những nguyên tắc và ká»· luật giao dịch giống nhau.

Các kỹ năng chung: Kỹ năng quan trọng cần thiết số má»™t mà tất cả các nhà giao dịch đều biết Ä‘ó là tinh thần làm việc kiên cường. Tất cả các nhà giao dịch, trừ Darvas, kết luận rằng do giao dịch cổ phiếu yêu cầu phải luôn luôn cố gắng ná»— lá»±c không ngừng nên mọi người phải dành toàn bá»™ thời gian vào công việc này. Darvas là người duy nhất không dành toàn bá»™ thời gian của mình vào thị trường chứng khoán cÅ©ng nhÆ° giao dịch cổ phiếu. NhÆ°ng vá»›i quyết tâm đạt được thành công trên thị trường chứng khoán, ông Ä‘ã tập trung hầu hết thời gian của mình cho công việc này. Trên thá»±c tế ông dành 8 tiếng má»—i ngày để nghiên cứu thị trường. Đây cÅ©ng được coi là khoảng thời gian đầy đủ cho việc nghiên cứu thị trường.

Tất cả họ đều nhận thấy muốn kiếm được nhiều lợi nhuận, họ phải làm việc chăm chỉ và thành công trên thị trường chứng khoán không thể đến má»™t sá»›m má»™t chiều được. Yếu tố thời gian Ä‘ã chứng minh được rằng cÅ©ng giống nhÆ° hầu hết những ná»— lá»±c Ä‘em lại kết quả, thành công bất ngờ không thường xuyên xuất hiện trên thị trường cổ phiếu. Nếu Ä‘iều này trở thành hiện thá»±c thì nó cÅ©ng sẽ không kéo dài lâu nếu nhà giao dịch không tập trung chú ý, không ná»— lá»±c kinh doanh và không áp dụng những nguyên tắc giao dịch hợp lý.

Quan sát và nghiên cứu thị trường là những yêu cầu bắt buá»™c. Má»—i nhà giao dịch nên nghiên cứu thị trường và tìm hiểu thị trường hoạt Ä‘á»™ng nhÆ° thế nào và làm cách nào họ có thể tận dụng những cÆ¡ há»™i trên thị trường.

Tất cả các nhà giao dịch này đều biết rằng kinh nghiệm Ä‘óng vai trò rất quan trọng. Họ học hỏi từ chính những sai lầm của mình rút ra những bài học để Ä‘i tá»›i thành công con đường sá»± nghiệp. Mọi người phải ghi nhá»› những kinh nghiệm mình Ä‘ã tích luỹ được khi đối mặt vá»›i khó khăn để khi gặp những tình huống tÆ°Æ¡ng tá»± trong tÆ°Æ¡ng lai thì họ có thể nhá»› lại tránh mắc lại những lá»—i này. Điều này đặc biệt Ä‘úng trên thị trường cổ phiếu bởi vì mô hình cổ phiếu và xu hÆ°á»›ng thị trường thường lặp Ä‘i lặp lại từ năm này sang năm khác và từ chu kỳ này sang chu kỳ khác.

Tất cả những nhà giao dịch được đề cập trong cuốn sách này đều cố gắng chiến đấu vá»›i kẻ thù chung của mọi người khi tham gia trên thị trường cổ phiếu – không kiểm soát được cảm xúc. Má»™t kỹ năng bắt buá»™c đối vá»›i má»™t nhà giao dịch cổ phiếu là phải có khả năng kiểm soát cảm xúc. Để làm được Ä‘iều này, tất cả những nhà giao dịch cổ phiếu này lập ra những nguyên tắc giao dịch hợp lý. Khi tuân theo những nguyên tắc nghiêm ngặt này, họ có khả năng kiểm soát má»™t phần cảm xúc trong những giao dịch mà những người thông minh bình thường có thể hành Ä‘á»™ng theo cách khác – cách mà Ä‘áng lý ra họ Ä‘ã không làm nhÆ° vậy nếu họ biết kiếm tiền khó khăn nhÆ° thế nào.

Cân bằng cảm xúc, trong khi vẫn tích cá»±c hoạt Ä‘á»™ng trên thị trường, là khả năng mà má»™t người giao dịch tốt nhất nhất định sẽ có. Để làm được Ä‘iều này, bạn phải từng ở ranh giá»›i giữa việc giao dịch thành công và thất bại và bạn cần phải trải qua những lần thua lá»— thá»±c sá»± lá»›n để hiểu rằng cảm xúc có thể nguy hiểm nhÆ° thế nào đối vá»›i bạn, không kiềm chế được cảm xúc có thể trở thành kẻ thù lá»›n nhất của má»™t nhà giao dịch cổ phiếu nhÆ° thế nào.

Loeb và Darvas Ä‘ã phát hiện ra má»™t số đặc Ä‘iểm nhất định của má»™t số loại cổ phiếu. Loeb có lẽ là người Ä‘ã miêu tả Ä‘úng nhất khi cho rằng cổ phiếu cÅ©ng có những giai Ä‘oạn giống nhÆ° con người. Đó là giai Ä‘oạn phôi thai, phát triển, trưởng thành và suy thoái. Giai Ä‘oạn đầu tÆ° Ä‘em lại nguồn lợi nhuận lá»›n nhất là giai Ä‘oạn phát triển. O’Neil phát hiện thấy cổ phiếu tuân theo má»™t số dạng nhất định và những dạng này sẽ tiếp tục còn lặp Ä‘i lặp lại và những cổ phiếu tốt nhất thường có những dạng hình thái giống nhau. Khả năng xác định dạng cổ phiếu và cổ phiếu Ä‘ó Ä‘ang ở giai Ä‘oạn nào sẽ là yếu tố Ä‘óng góp vào sá»± thành công của má»—i nhà giao dịch.

Những nhà giao dịch cổ phiếu vÄ© đại này đều có má»™t đặc Ä‘iểm chung Ä‘ó là họ có Ä‘á»™ng cÆ¡ để đạt được mục tiêu to lá»›n Ä‘ã đề ra và để thành công trên thị trường cổ phiếu. Đặc biệt, Loeb và Darvas đều cho rằng đối vá»›i họ việc đặt ra mục tiêu chiến lược Giành được lợi nhuận cao nhất có thể là vô cùng quan trọng. Livermore, Baruch và O’Neil rõ ràng là có Ä‘á»™ng lá»±c, sá»± bền bỉ và kiên trì – những yếu tố này Ä‘ã thúc đẩy họ đạt được mục tiêu Ä‘ã đề ra của mình.

Có khả năng phán Ä‘oán và tÆ° duy tốt, có vốn hiểu biết chung và có tính khiêm nhường là những kỹ năng quan trọng mà má»™t nhà giao dịch phải học nếu muốn giao dịch thành công trong bối cảnh thị trường luôn chứa Ä‘á»±ng nhiều thách thức. Sá»± thông minh chắc chắn sẽ giúp quá trình giao dịch diá»…n ra suôn sẻ hÆ¡n và Ä‘ây cÅ©ng là má»™t yếu tố bắt buá»™c tuy nhiên để thành công trên thị trường, mọi người không cần phải có mức thông minh cao nhất. Trên thá»±c tế, thông minh hÆ¡n người Ä‘ôi khi khiến con người rÆ¡i vào tình trạng quá tá»± tin và họ sẽ phải trả giá đắt cho sá»± tá»± tin thái quá của mình trên thị trường chứng khoán.

Cuối cùng, kỹ năng phản ứng nhanh và khả năng thay đổi để phù hợp vá»›i sá»± thay đổi của thị trường là má»™t yếu tố quan trọng dẫn đến thành công của tất cả những nhà giao dịch vÄ© đại này. Mặc dù Livermore Ä‘ã từng phát biểu rằng thị trường không bao giờ thay đổi do bản tính con người không thay đổi, nhÆ°ng thị trường thá»±c sá»± thay đổi theo hÆ°á»›ng vá»›i những công ty má»›i, thích nghi vá»›i những phát triển trong lÄ©nh vá»±c kinh doanh, trong nền kinh tế và trong phạm vi toàn thế giá»›i. Phát biểu của ông đề cập việc mọi người phản ứng nhÆ° thế nào trÆ°á»›c má»™t sá»± kiện xảy ra, phản ứng của mọi người cÅ©ng không thay đổi nhiều do bản tính của con người. Má»™t nhà giao dịch giỏi phải có khả năng phản ứng vá»›i những biến Ä‘á»™ng của chu kỳ thị trường.

Những nhà giao dịch cổ phiếu không có khả năng thay đổi và phản ứng vá»›i thị trường – tất nhiên không tính đến những người luôn mua và giữ má»™t cổ phiếu – phải trả má»™t giá đắt. Enron, WorldCom và rất nhiều công ty khác trong nhiều năm qua luôn được xem là những công ty tốt để đầu tÆ°. Những ai mua cổ phiếu nhÆ°ng không chú ý đến bối cảnh thị trường, không thấy được xu hÆ°á»›ng giảm giá rõ rệt của cổ phiếu Ä‘ó và không được ghi tên trong những cuốn sách lịch sá»­ thì chắc chắn cÅ©ng không được lọt vào danh sách những nhà giao dịch xuất sắc.

Tất cả những nhà giao dịch cổ phiếu vÄ© đại này đều phát hiện ra những kỹ năng được liệt kê ở trên trên con đường tìm kiếm thành công cho mình. Đây là những kỹ năng cÆ¡ bản và hợp lý, vấn đề khó khăn Ä‘ó là họ phải áp dụng và hoàn thiện những kỹ năng này bằng cách chăm chỉ làm việc, tá»± mò mẫm học tập và phải cố gắng ná»— lá»±c trong nhiều năm liền.

Những nguyên tắc giao dịch chung: Bí quyết chính để giao dịch thành công, kiếm được nhiều lợi nhuận trên thị trường Ä‘ó là phải có khả năng hoàn thiện những nguyên tắc giao dịch và những nguyên tắc này phải tận dụng được Ä‘iểm mạnh của từng cá nhân. Cả năm nhà giao dịch cổ phiếu vÄ© đại này đều đặt ra những nguyên tắc giúp họ tránh giao dịch khi thị trường Ä‘ang có diá»…n biến xấu và Ä‘Æ°a lại những tín hiệu để kiếm lời khi thị trường xuất hiện những cÆ¡ há»™i tốt. Đây là má»™t yêu cầu bắt buá»™c khi áp dụng những nguyên tắc giao dịch chặt chẽ này để có thể kiểm soát rủi ro trong má»™t thị trường cổ phiếu chứa đầy những thá»­ thách.

Nguyên tắc kinh doanh số má»™t đối vá»›i tất cả những nhà giao dịch này Ä‘ó là cắt giảm thua lá»—. Nguyên tắc này được nhắc Ä‘i nhắc lại trong từng chÆ°Æ¡ng và được đề cập nhiều lần trong các ấn phẩm của từng nhà giao dịch. Nguyên tắc giao dịch kiểm soát rủi ro này có thể chấp nhận khoản thua lá»— nhỏ nếu bạn Ä‘ang nắm giữ má»™t cổ phiếu nhÆ°ng tiếp tục giao dịch thêm má»™t cổ phiếu khác khi cÆ¡ há»™i về cổ phiếu má»›i này xuất hiện. Khả năng cắt giảm thua lá»— nhanh chóng là khả năng phân biệt các nhà giao dịch vÄ© đại này vá»›i những người khác.

Livermore và Baruch hạn chế những thua lá»— ban đầu xuống mức 10%, do yêu cầu về tá»· lệ chênh lệch giữa giá mua và giá bán tại thời Ä‘iểm Ä‘ó. Nguyên tắc này sẽ buá»™c họ phải ngừng giao dịch và sẽ không giữ cổ phiếu hy vọng tình hình thua lá»— có thể thay đổi.

Livermore luôn luôn ngừng giao dịch khi ông không xác định được xu hÆ°á»›ng Ä‘ang diá»…n ra trên thị trường. Ông luôn chắc chắn rằng thị trường sẽ dẫn đường và ông sẽ giao dịch theo Ä‘úng xu hÆ°á»›ng của nó. Baruch khám phá ra rằng cÆ¡ há»™i đầu tÆ° tốt nhất là khi thị trường thay đổi xu hÆ°á»›ng sau khi Ä‘ã qua giai Ä‘oạn hiệu chỉnh, ông sẽ mua những cổ phiếu má»›i nổi khi thị trường Ä‘ang có xu hÆ°á»›ng tăng giá này. Loeb và Darvas học cách không giao dịch khi thị trường giảm giá hoặc có hiện tượng đầu cÆ¡ chờ giảm giá. Họ tiếp tục quan sát thị trường và khi thị trường thay đổi xu hÆ°á»›ng, họ sẽ mua dần dần những cổ phiếu hàng đầu. O’Neil liên tục nhấn mạnh quan trọng của việc nghiên cứu thị trường chung.

Livermore, Loeb, Darvas và O’Neil đều khám phá ra rằng mọi người kiếm được khoản lợi nhuận lá»›n nhất khi những cổ phiếu này vượt qua được Ä‘iểm giá quan trọng và đạt má»™t mức giá má»›i. Sá»± khác biệt của nguyên tắc này ở chá»— khi mọi người đều coi câu nói cổ “mua thấp và bán cao” là cách thức giao dịch Ä‘úng trên thị trường, nhÆ°ng thá»±c tế thì nguyên tắc này lại không giúp các nhà giao dịch vÄ© đại này kiếm được hàng triệu Ä‘ô la mà họ Ä‘ã từng kiếm được. Chiến lược kinh doanh của họ Ä‘ó là “mua cao và bán còn cao hÆ¡n”. Họ đều cho rằng những cổ phiếu ít tiền đều có lý do của nó và những cổ phiếu này thường có xu hÆ°á»›ng giảm giá mạnh hÆ¡n.

Má»™t nguyên tắc chung của các nhà đầu tÆ° này Ä‘ó là việc áp dụng phÆ°Æ¡ng pháp mua vá»›i số lượng ngày càng nhiều khi giá cổ phiếu tăng. Các nhà giao dịch vÄ© đại này đều tiếp tục mua cho đến khi họ đầu tÆ° toàn bá»™ số tiền họ dá»± định cho cổ phiếu này. Tận tâm vá»›i công việc và không ngừng quan sát diá»…n biến Ä‘ang xảy ra trên thị trường sẽ giúp các nhà giao dịch áp dụng những chiến lược Ä‘em lại lợi nhuận cho họ. Họ đều chứng minh qua 100 năm rằng nếu làm Ä‘úng, phÆ°Æ¡ng pháp mua vá»›i số lượng ngày càng nhiều hÆ¡n khi giá của những cổ phiếu mạnh tăng lên sẽ là chìa khóa chính để thu được tiền lãi cao.

Nhiều nhà đầu tÆ° Ä‘ã mắc sai lầm khi tìm kiếm cÆ¡ há»™i ở những cổ phiếu cÅ© – những cổ phiếu Ä‘ã mang lại lợi nhuận cho họ ở chu kỳ thị trường lần trÆ°á»›c. Đôi khi những cổ phiếu này vẫn tiếp tục duy trì được vị trí hàng đầu nhÆ°ng thường thì không được nhÆ° vậy, thường thì các công ty má»›i sẽ dẫn đầu trong thị trường má»›i này. Điều này Ä‘ã được trải nghiệm qua nhiều thế ká»· bởi vì má»—i thời kỳ đều có những cổ phiếu nổi bật trên thị trường trong má»™t khoảng thời gian nhất định. Nghiên cứu và quan sát thị trường liên tục sẽ giúp cho các nhà giao dịch xác định được thời Ä‘iểm cần giao dịch những cổ phiếu hàng đầu má»›i nổi khi thị trường bắt đầu có hiện tượng tăng giá.

Đôi khi má»™t số nhà đầu tÆ° không coi trọng số lượng giao dịch trên thị trường và số lượng cổ phiếu. Các nhà giao dịch vÄ© đại này không làm nhÆ° vậy. Họ coi việc giao dịch cổ phiếu vá»›i số lượng lá»›n trên thị trường là dấu hiệu cho thấy thị trường Ä‘ang có nhu cầu rất lá»›n về loại cổ phiếu này. Do Ä‘ó, số lượng cổ phiếu là má»™t yếu tố Ä‘áng tin cậy cho thấy thị trường Ä‘ang quan tâm đến cổ phiếu này và những thông số khác là Ä‘iều kiện thúc đẩy giá cổ phiếu tiếp tục tăng. Số lượng cổ phiếu giao dịch tăng sau khi cổ phiếu này Ä‘ã vượt qua giai Ä‘oạn giá không thay đổi trong má»™t thời gian dài và qua mức giá quan trọng là má»™t tín hiệu rõ ràng nhất cho thấy cổ phiếu này Ä‘ang mạnh lên. Họ nên đầu tÆ° ngay khi phát hiện thấy thị trường Ä‘ang rất quan tâm đến cổ phiếu này.

Trong số các nguyên tắc bán mà má»—i nhà giao dịch cổ phiếu vÄ© đại này Ä‘ã áp dụng trong các chiến lược của riêng họ, có má»™t nguyên tắc mà tất cả đều đồng ý và cho rằng góp phần Ä‘em lại lợi nhuận to lá»›n cho họ, Ä‘ó là nguyên tắc giữ những cổ phiếu Ä‘ang ăn khách và không bán sá»›m những cổ phiếu này. Rất nhiều người trong số họ Ä‘ã học được bài học này bởi vì trong những năm tháng đầu má»›i kinh doanh, họ Ä‘ã không thu được nhiều tiền lãi do họ Ä‘ã bán sá»›m những cổ phiếu hàng đầu chỉ để thu được má»™t khoản lợi nhuận ít ỏi.

Tất cả các nhà kinh doanh này đều nhận thấy rằng không ai có thể mua được vá»›i giá thấp nhất và bán được vá»›i giá cao nhất. Họ đều bán khi cổ phiếu Ä‘ang mạnh để tránh những rủi ro tiềm ẩn rất dá»… đến trong tÆ°Æ¡ng lai. Livermore, Baruch và Loeb đều hầu nhÆ° đứng ngoài thị trường khi vụ thị trường sụp đổ lá»›n xảy ra tháng 10 năm 1929. NhÆ° tôi Ä‘ã đề cập trÆ°á»›c Ä‘ó, Livermore Ä‘ã dá»± Ä‘oán thị trường sụp đổ sá»›m muá»™n sẽ xảy ra, ông Ä‘ã bán non các cổ phiếu của mình và Ä‘ó là ngày ông kiếm được nhiều lợi nhuận trong sá»± nghiệp của mình. Họ Ä‘ã ngừng giao dịch trÆ°á»›c khi xu hÆ°á»›ng má»›i của thị trường xuất hiện và Ä‘ã bán những cổ phiếu Ä‘ang tăng giá hoặc bán những cổ phiếu Ä‘em lại lợi nhuận khi những cổ phiếu này ở mức giá đỉnh Ä‘iểm và Ä‘ang có xu hÆ°á»›ng sụt giá. Thay vì tiếp tục giữ, hy vọng những cổ phiếu này sẽ tăng tiếp thì những nhà giao dịch này Ä‘ã theo dõi và Ä‘ã Ä‘Æ°a ra những quyết định phù hợp vá»›i diá»…n biến thị trường.

Darvas không bao giờ giữ những cổ phiếu bắt đầu giảm giá do ông áp dụng nguyên tắc ngừng thua lá»— của mình. O’Neil nhắc đến lần vào tháng 10 năm 1987, ông Ä‘ã quyết định ngừng giao dịch khi có tín hiệu cho thấy những cổ phiếu hàng đầu và thị trường Ä‘ang ở mức đỉnh Ä‘iểm. Do Ä‘ó ông Ä‘ã tránh được ngày 19 tháng 10 năm 1987 kinh hoàng của thị trường khi chỉ số Dow John giảm hÆ¡n 20% trong vòng má»™t ngày. Vào mùa xuân và mùa thu năm 2000, IBD Ä‘ã liên tục nhắc nhở các nhà đầu tÆ° về tín hiệu bán mà các cổ phiếu hàng đầu và thị trường chung Ä‘ã Ä‘Æ°a ra.

Livermore và Baruch Ä‘ã kiếm được má»™t khoản lợi nhuận Ä‘áng kể khi bán cổ phiếu trÆ°á»›c thời hạn và O’Neil cÅ©ng Ä‘ã kiếm được số tiền lãi lá»›n vá»›i cổ phiếu Korvette và Certain-teed. Loeb và Darvas không tham gia vào cách thức kinh doanh này vì hai ông cho rằng khi thị trường chung có xu hÆ°á»›ng tăng giá thì việc bán trÆ°á»›c mua sau cổ phiếu này sẽ rất nguy hiểm. O’Neil không ủng há»™ cách thức kinh doanh này bởi ông cho rằng chỉ có những nhà giao dịch có kinh nghiệm nhất má»›i nên áp dụng cách này. Ông cÅ©ng nói việc làm này rất nguy hiểm và chứng minh rằng có rất rất nhiều cÆ¡ há»™i cho nhà đầu tÆ° nếu họ biết đợi khi thị trường tăng giá lần sau.

(Trích cuốn "Giàu từ chứng khoán" do Công ty Alpha Book phát hành)