TIME 100: Akio Morita

Ông là người Ä‘Æ°a Sony thành má»™t thÆ°Æ¡ng hiệu Ä‘áng tin cậy trên toàn thế giá»›i. Ông Ä‘ã Ä‘iều hành má»™t công ty có tầm hoạt Ä‘á»™ng vượt ra ngoài biên giá»›i của quốc gia, tốc Ä‘á»™ tăng trưởng không có giá»›i hạn.

Người đồng sáng lập và cÅ©ng là chủ tịch há»™i đồng quản trị công ty bị má»™t cÆ¡n Ä‘á»™t quị. Kể từ Ä‘ó ông phải ngồi trên xe lăn. Điều Ä‘ó thá»±c sá»± là bất hạnh vì ông không còn có thể ngồi nghỉ ngÆ¡i được nữa. Vào tuổi 72, ông thường chÆ¡i tennis vào 7h má»—i sáng thứ Ba. Tôi biết rõ Ä‘iều này vì tôi thường chÆ¡i ở sân bóng bên cạnh. Tuy nhiên khả năng của tôi về tennis không được nhÆ° ông ta. Tôi được má»™t huấn luyện viên hÆ°á»›ng dẫn và khi mệt tôi nghỉ, ông ta thì không, ông đấu vá»›i mọi đối thủ, ngay cả những vận Ä‘á»™ng viên trẻ.

Người sáng lập ra má»™t trong những tập Ä‘oàn quốc tế đầu tiên ấy vẫn chăm chỉ tập luyện. Ông nhìn thấy trÆ°á»›c rằng má»™t nền đại sản xuất toàn cầu có thể Ä‘em lại những cÆ¡ há»™i lá»›n cho công ty nào mở rá»™ng tầm hoạt Ä‘á»™ng của nó vượt ra khỏi biên giá»›i quốc gia cả trên lý luận và thá»±c tiá»…n. Từ Ä‘ó ông theo Ä‘uổi mục tiêu thá»±c hiện ở các ngành năng lượng trên những thị trường, đặc biệt là Hoa Kỳ.Theo cuá»™c Ä‘iều tra từ Harris, năm nay má»™t trong những tin Ä‘áng chú ý là người tiêu dùng Mỹ Ä‘ã chọn Sony là thÆ°Æ¡ng hiệu hàng đầu, đứng trên cả Coca Cola và General Eletric. Morita Ä‘ã làm được Ä‘iều phi thường là ngay sau khi Ä‘á»™t quị ông lập tức thảo ra má»™t bản kế hoạch trong thời gian hai tháng. Ông Ä‘ã tiến hành những chuyến Ä‘i từ Tokyo đến New Jersey, Washington, Chicago, San Francisco, Los Angeles, San Antonio, Dallas, Anh Quốc, Bacelona và Paris. Trong hành trình Ä‘ó, ông Ä‘ã gặp nữ hoàng Elizabeth II, người đứng đầu của công ty General Electric, tổng thống Pháp tÆ°Æ¡ng lai Jacques Chirac, Isaac Stern và nhiều chính trị gia trong các tổ chức thÆ°Æ¡ng mại khác. Ông dá»± hai buổi hoà nhạc, má»™t buổi chiếu phim, tiến hành bốn chuyến Ä‘i, tám cuá»™c tiếp Ä‘ón, chÆ¡i chín trận golf, làm khách danh dá»± ở lá»… cÆ°á»›i, đến làm việc trong mười bảy ngày tại trụ sở chính của Sony. Morita đặt ra kế hoạch này hÆ¡n má»™t năm trÆ°á»›c. Bất cứ khi nào có thời gian trống, ông lập tức sắp xếp để gặp người ông muốn có quan hệ tốt. Không giống nhÆ° nhiều nhà quản trị khác không luôn trá»±c tiếp quản lý tập Ä‘oàn, ông luôn luôn giải quyết các việc quản lý. Ông bắt đầu làm việc tại Sony vá»›i vai trò nhÆ° người đứng thứ ba của tập Ä‘oàn và sau Ä‘ó là người thừa kế của dòng họ Ä‘ã hoạt Ä‘á»™ng mười bốn đời trong lÄ©nh vá»±c kinh doanh, khởi ngiệp từ má»™t công ty chuyên sản xuất rượu. Tuy nhiên, trên tinh thần của má»™t nhà doanh nghiệp thật sá»±, ông Ä‘ã phải mạo hiểm để lập công ty. “C khí viá»…n thông Tokyo” trong hoàn cảnh nÆ°á»›c Nhật thời hậu chiến còn nhiều khó khăn.

Từ khi bắt đầu lãnh đạo công ty, Morita Ä‘ã Ä‘Æ°a ra chiến lược kinh doanh làm cho thÆ°Æ¡ng hiệu của công ty trở nên nổi tiếng và tạo được tín nhiệm vá»›i khách hàng. Vì tên thÆ°Æ¡ng hiệu gắn liền vá»›i việc sản phẩm Ä‘ó có chất lượng hay không. Ngày nay chiến lược kinh doanh này Ä‘ang được áp dụng rá»™ng rãi.

Tuy nhiên, vào thời Ä‘iểm Ä‘ó Ä‘a phần các công ty ở Nhật Bản thường sản xuất ra sản phẩm thÆ°Æ¡ng hiệu cho các công ty khác (gia công sản phẩm cho công ty khác). Ví dụ nhÆ° Pentax làm cho Honey Well, Ricoh cho Savin và Sanyo làm cho Sears.

Chiến lược xây dá»±ng thÆ°Æ¡ng hiệu của Morita được sá»± giúp đỡ đắc lá»±c của người đồng sáng lập tài năng Mararu Jbuka, ông quản lý lá»±c lượng kỹ sÆ° và thiết kế sản xuất cho các phát minh của Sony. Hai ông Ä‘ã cá»™ng tác rất hiệu quả. Họ luôn tìm tòi và sáng tạo để cung cấp những sản phẩm có kÄ© thuật và chất lượng cao cho người tiêu dùng. Linh kiện Ä‘iện tá»­ bán dẫn là má»™t trong những sản phẩm đầu tiên của Sony được sản xuất năm 1955. Trong khi Bell Laps và Westerm Electric sản xuất thiết bị bán dẫn, Sony bÆ°á»›c đầu sá»­ dụng nó cho việc lắp ráp máy thu thanh bỏ túi năm 1957 và Ä‘ã tạo nên má»™t sản phẩm má»›i trên thị trường.

Thành công của máy thu thanh này tạo Ä‘à cho những sản phẩm từ linh kiện bán dẫn nhÆ° tivi, đầu Video thu âm. Những tiến bá»™ kÄ© thuật trong việc thiết kế, sản xuất và chiến lược kinh doanh của Sony Ä‘ã làm thay đổi những thÆ°Æ¡ng hiệu của Nhật Bản, vốn bị coi là hàng nhái rẻ tiền thành những sản phẩm có chất lượng vượt trá»™i. Theo lời của Morita, chúng biến Sony thành Cadillac Ä‘iện tá»­.

Việc tạo dá»±ng tên tuổi của Sony càng làm nổi rõ quyết tâm và trá»±c quan của Morita là mở rá»™ng phạm vi hoạt Ä‘á»™ng của công ty. Ông muốn má»™t cái tên dá»… dàng được nhận ra: phải sáng tạo, theo hệ chữ La mã, ngắn gọn, bắt mắt. Morita và Ibuka Ä‘ã nghiên cứu từ Ä‘iển và tìm ra “Sonus” và tiếng la tinh nghÄ©a là Âm Thanh. HÆ¡n nữa, từ “Sony” là má»™t phần của loại hình nhạc Pop dùng ở Mỹ bấy giờ. Qua Ä‘ó, họ cho rằng mọi người sẽ nhá»› đến hình ảnh những người trẻ tuổi đầy năng lá»±c. Sá»± kết hợp Ä‘ó Ä‘ã tạo tên “Sony”.

Chiến dịch toàn cầu của Sony được tiến hành đầu tiên ở Hoa Kỳ là nÆ¡i Morita và gia Ä‘ình đến vào năm 1963. Bằng cách này, ông có thể hiểu được người Mỹ, thị trường, phong tục, nguyên tắc, qua Ä‘ó sẽ khả năng thành công cao hÆ¡n. Đó là má»™t quyết định khôn ngoan. Không nhiều nhà kinh doanh ngày nay có được má»™t tính cách nhiệt tình và quyết tâm nhÆ° vậy. Morita ở trong má»™t căn há»™ trên đại lá»™ số 5 của khu Manhattan. Ông xây dá»±ng các mối quan hệ chặt chẽ và hiệu quả bằng việc giao tiếp trong xã há»™i, tổ chức các bữa tiệc. Điều này được ông duy trì trong suốt quá trình làm việc.

Morita làm việc hết mình và chÆ¡i cÅ©ng hết mình. Ông theo Ä‘uổi nhiều môn nghệ thuật và âm nhạc đồng thời Ä‘am mê thể thao. Vào tuổi sáu mÆ°Æ¡i, ông tập môn lÆ°á»›t sóng nhào lá»™n trên không và mùa Ä‘ông Ä‘i trượt tuyết. Ông thích lÆ°á»›t ván và thậm chí còn chế tạo thủ công má»™t micro thấm nÆ°á»›c có tay cầm được nối vá»›i má»™t dây vào ván trượt vá»›i người trên thuyền. Do Ä‘ó ông có thể chuyển những mệnh lệnh tá»›i vợ ông, Yoshiko. Ông rất hãnh diện về phát minh này. Đơn giản là khi có ý tưởng rồi ông sẽ sáng chế ra những sản phẩm nhÆ° vậy.

Walkman là má»™t sản phẩm nhÆ° vậy. Morita Ä‘ã theo dõi bọn trẻ nhà ông và thấy bạn bè chúng chÆ¡i vá»›i nhau từ sáng tá»›i khuya. Ông nhận ra rằng chúng nghe nhạc trên ôtô, mang cả nhÆ°ng chiếc Ä‘ài to tá»›i bãi biển và công viên. Phòng kÄ© thuật hãng Sony Ä‘Æ°a ra ý tưởng về chiếc băng caset không có chức năng thu âm, nhÆ°ng Morita không đồng ý. Ông muốn sản phẩm Ä‘ó phải có âm thanh nhÆ° chiếc caset trên ôtô chất lượng cao, vẫn cho phép người sá»­ dụng nghe nhạc trong khi Ä‘ang làm việc. Do Ä‘ó có tên là Walkman.

Sony America nhận thấy tên tiếng Anh không được hay và Ä‘ã đổi thành Soundabout cho khu vá»±c nÆ°á»›c Mỹ, Freestyle cho Thụy Điển và Stowaway cho nÆ°á»›c Anh. Morita thận trọng khi sá»­ dụng má»™t cái tên khác cho từng nÆ°á»›c và khi doanh thu giảm, ông Ä‘ã đổi tên thành Sony Walkman. Kết quả là Sony Walkman nổi tiếng khắp thế giá»›i và bây giờ còn xuất hiện trong những quyển từ Ä‘iển chuyên ngành.

Người có công Ä‘Æ°a Sony lên tầm cao má»›i này nhận định về tính dân tá»™c vừa mâu thuẫn, vừa tÆ°Æ¡ng đồng. Bạn có thể cảm nhận Ä‘iều này khi đọc cuốn sách bán chạy nhất của ông “Made in Japan”, cÅ©ng nhÆ° khi nói chuyện vá»›i ông. Khi tôi phàn nàn về sá»± pha lẫn tính cách trái ngược nhau, ông cười và nói “Ohmae_san” Ä‘ó là sá»± khác biệt về thế hệ. Là má»™t cá»±u chiến binh, ông mong muốn khôi phục lại nền kinh tế của Nhật Bản sau chiến tranh, do Ä‘ó suốt má»™t thời gian dài ông Ä‘ã ấp ủ tinh thần của người Nhật. Mục tiêu hàng đầu là Ä‘óng góp vào công cuá»™c xây dá»±ng đất nÆ°á»›c từ đống tro tàn .

NhÆ°ng suốt cuá»™c đời ông Ä‘ã nhìn nhận má»™t cách bao quát hÆ¡n, vào những năm 1960, khi bàn về lối thoát cho sản phẩm nhÆ° khuyến khích phi mậu dịch bằng cách giảm thuế và những rào cản khác, ông tuyên bố thẳng thừng rằng nền kinh tế Nhật Bản, nền kinh đứng vị trí thứ 2 trên thế giá»›i trong những năm 70, không lâu nữa sẽ bị lấn át bởi những nền kinh tế khác. Má»™t vài cuá»™c tranh luận Ä‘ã xẩy ra khi ông là đồng tác giả của cuốn sách vào năm 1989 “The Japan That Can Say No” – cuốn sách đề nghị rằng các nÆ°á»›c không nên ngừng việc than phiền về Nhật Bản và hãy tá»± thúc đẩy việc kinh doanh của họ. Quan Ä‘iểm của ông Ä‘ôi chá»— bị hiểu sai bởi lá»—i của nhà xuất bản. Ông Ä‘ã thể hiện quan Ä‘iểm của người Nhật Bản xa xứ khi nhận thấy sá»± bất đồng ý kiến và tranh cãi là không Ä‘i đến Ä‘âu và người Nhật có thể tranh luận vá»›i những đối tác làm ăn nÆ°á»›c ngoài mà không lo ngại bị phá hỏng các mối quan hệ .

Khi Sony phát triển trên tầm quốc tế, Morita mở rá»™ng tầm nhìn, bây giờ “suy nghÄ© là vÄ© mô, hành Ä‘á»™ng là vi mô – nghÄ©a là có má»™t hệ thống giá trị chung vượt qua ngoài mục tiêu quốc gia, phục vụ khách hàng quốc tế, những cổ Ä‘ông và công nhân, không chú ý tá»›i nguyên bản của công ty. Tôi thích cách ông lý giải cụm từ đến ná»—i mà tôi Ä‘ã dùng nó cho cuốn sách “Thế giá»›i không biên giá»›i “để miêu tả má»™t công ty có mục Ä‘ích toàn cầu hoá.

Năm 1993, Morita được đề nghị của Gaishi Hiraiwa sau Ä‘ó là chủ tịch Keidanren làm người kế vị (Keidanren là má»™t hiệp há»™i có uy tín ở Nhật và nhiều người đều muốn giữ vị trí ấy trong tổ chức). Morita chÆ°a bao giờ công nhận Sony là má»™t công ty nhỏ không xuất phát từ việc sản xuất thép cổ truyền tài sản chung và công ngiệp. Trong nền kinh tế Nhật Bản, trở thành chủ tịch của Keidanren được xem nhÆ° người kế vị của má»™t đế chế. Hoá ra ngày Morita bị Ä‘á»™t quị năm 1993 là ngày tuyên bố quyền kế vị.

Đây lẽ ra là ká»· niệm đẹp vá»›i nÆ°á»›c Nhật vào năm 1993, khi đất nÆ°á»›c chuẩn bị thoát khỏi suy thái kinh tế. Morita Ä‘ã suy nghÄ© rất lâu về việc khôi phục nÆ°á»›c Nhật. Ông tổ chức há»™i thoả bàn về những việc cần làm, người ta nói rằng hoàn cảnh kinh tế gần Ä‘ây có thể khác được nếu có những người nhÆ° Morita đứng ra lên tiếng.Tôi cÅ©ng tin Ä‘ây là cÆ¡ há»™i. Thảm hoạ lá»›n nhất là nÆ°á»›c Nhật không có nhiều những người nhÆ° Morita, cuá»™c đời ông giành được nhiều thành công hÆ¡n cả mong đợi. Nếu ông có thể đọc bài báo ca ngợi Sony nhÆ° má»™t thÆ°Æ¡ng hiệu hàng đầu do người tiêu dùng Mỹ bình chọn, chắc ông sẽ mỉm cười từ khu nhà nghỉ và nói “DÄ© nhiên! Tôi Ä‘ã nói vậy mà. Rút cuá»™c Sony Ä‘ã được sản xuất tại Mỹ”

Kenichi Ohmae, tác giả cuốn “Thế Giá»›i không biên giá»›i” là má»™t nhà tÆ° vấn Ä‘iều hành và là người sáng lập ra kênh truyền hình vệ tinh về kinh doanh. (Viết cho TIME 100)