Tiếp cận lý thuyết con người bằng lý thuyết hệ thống

Quản lý suy cho cùng là việc huy Ä‘á»™ng tối Ä‘a năng lá»±c của những người dÆ°á»›i quyền mình vào công việc chung. Muốn “dụng nhân tá»±a dụng má»™c” thì phải hiểu về” nhân”.

XÆ°a nay người ta thường sá»­ dụng hai phÆ°Æ¡ng pháp tiếp cận cá tính của con người: Tiếp cận qua lai lịch và tiếp cận bằng tÆ°á»›ng, số. Tìm hiểu con người qua lý lịch là phÆ°Æ¡ng pháp xem xét hoàn cảnh sinh trưởng để xác định tính cách con người, dá»±a vào phép biện chứng duy vật tìm hiểu con người bằng tÆ°á»›ng (hình hài) và số (ngày giờ sinh) thá»±c chất là dá»±a vào thống kê kinh nghiệm.

Các phÆ°Æ¡ng pháp này đều ít nhiều mang tính chất khoa học, và hiện vẫn Ä‘ang được sá»­ dụng nhÆ° các phÆ°Æ¡ng tiện hữu hiệu để tìm hiểu về con người. Tuy nhiên, có thời, có nÆ¡i cách này hoặc cách kia bị lạm dụng thái quá, gây ra không ít thiệt thòi cho nhiều người, và rắc rối cho xã há»™i.

Vận dụng lý thuyết hệ thống xin được Ä‘Æ°a ra má»™t phÆ°Æ¡ng pháp má»›i tiếp cận cá tính con người. PhÆ°Æ¡ng pháp này xin được ký tên là: Tiếp cận cá tính con người bằng lý thuyết hệ thống.

CÆ¡ sở lý luận của phÆ°Æ¡ng pháp này dá»±a trên quan niệm: con người nhìn vào tính cách là má»™t "há»™p Ä‘en" (black box), đấu Ä‘ó có nghÄ©a là: ta không thể nhìn thấy những gì xảy ra trong tÆ° duy của con người, không thể lý giải được tai sao đứng trÆ°á»›c cùng má»™t sá»± kiện, anh A phản ứng thế này, anh B lại phản ứng thế kia? "Con người – há»™p Ä‘en" ấy luôn nhận các tín hiệu thông tin đầu vào (X) và luôn phải trả lại bằng các tín hiệu đầu ra (Y). Cách tốt nhất để tiếp cận vá»›i con người – tiếp cận vá»›i cái hệ thống mà ta không nhìn được vào bên trong Ä‘ó – là thông qua X và Y.

Tìm hiểu "con người – há»™p Ä‘en" thông qua thông tin đầu vào và thông tin đầu ra chỉ giá»›i hạn ở Ä‘á»™ nhạy về thông tin, còn chất lượng của tín hiệu thông tin phản hồi lại là vấn đề khác. Chỉ cần Ä‘ánh giá hai loại khả năng của má»™t con người là: khả năng tiếp nhận tín hiệu đầu vào X và xá»­ lý để có được tín hiệu thông tin đầu ra Y là nhanh hay chậm mà thôi. CÅ©ng có thể gọi là tốc Ä‘á»™ nhận thức, và tốc Ä‘á»™ phản ứng.

Nếu biểu thị hai loại khả năng trên bằng trục hoành và trục tung, ta được má»™t "hệ tọa Ä‘á»™ tâm lý", mà má»—i góc hệ tọa Ä‘á»™ biểu thị má»™t dạng tính cách của con người.

Góc I: Những người nhận thức nhanh và phản ứng nhanh:

Đặc Ä‘iểm tính cách của những người này là:

• Tính tình sôi nổi.
• Nhạy cảm, thông thái.
• Thích khám phá, sáng tạo.
• Thường không vừa lòng vá»›i thá»±c tại, thích cải tiến, đổi má»›i.
• Dá»… Ä‘am mê hứng khởi nhÆ°ng cÅ©ng dá»… chán nản bi quan.
• Thích làm việc Ä‘á»™c lập.
• Ở đỉnh cao thường khó hòa nhập vá»›i mọi người.

Nên dùng những người này vào những công việc Ä‘òi hỏi tÆ° duy trí tuệ, cần sá»± sáng tạo nhÆ° làm nghệ thuật, nghiên cứu khoa học, làm công việc kỹ thuật, làm tÆ° vấn, Ä‘iều tra thị trường, làm kiểm toán, thanh tra…

Góc II: Những người nhận thức nhanh, phản ứng chậm.

Đặc Ä‘iểm tính cách của những người này là:

• Tính tình Ä‘iềm đạm, chín chắn.
• Biết lắng nghe ý kiến người khác.
• Dá»… hòa nhập vào quần chúng.
• Dá»… bằng lòng vá»›i cuá»™c sống, công việc.

Nên dùng những người này vào những công việc không cần sáng tạo nhiều, nhÆ°ng chắc chắn. Những người này thích hợp vá»›i vai trò lãnh đạo: trưởng phòng, trưởng nhóm, tố trưởng sản xuất… họ thường là người tốt và được mọi người yêu mến.

Góc III: Những người nhận thức chậm, phản ứng cÅ©ng chậm.

Đặc Ä‘iểm tính cách của những người này là:

• Tính tình cần mẫn, lành hiền.
• Bằng lòng vá»›i cuá»™c sống, cam chịu.
• Trung thành vá»›i cấp trên.
• Thích công việc ổn định, ngại đổi má»›i.
• Thích lao Ä‘á»™ng chân tay hÆ¡n là lao Ä‘á»™ng trí óc.

Những người này thích hợp vá»›i những công việc Ä‘ã làm quen thuá»™c, Ä‘ã được hÆ°á»›ng dẫn cụ thể, ít phải tÆ° duy sáng tạo.

Góc IV: Những người nhận thức chậm, nhÆ°ng phản ứng nhanh.

Đặc Ä‘iểm tính cách của những người này là:

• Không chín chắn (hồ đồ).
• Dá»… manh Ä‘á»™ng, liều lÄ©nh, vô ká»· luật.
• Không yên tâm vá»›i công việc và cuá»™c sống.
• Hay xung khắc vá»›i mọi người.

Vá»›i những người này phải luôn quan tâm đến vấn đề tÆ° tưởng, tránh cho họ khỏi bị kích Ä‘á»™ng bởi những thông tin sai lệch. Có thể giao cho họ những công việc Ä‘òi hỏi sá»± dÅ©ng cảm, nhÆ°ng phải có sá»± Ä‘á»™ng viên giải thích đầy đủ.

Ở mức Ä‘á»™ khái quát ta phân tính cách con người thành 4 dạng dá»±a vào 4 góc của tọa Ä‘á»™ tâm lý nhÆ° trên, khi biểu thị tính cách của má»™t người trên tọa Ä‘á»™ tâm lý thì người nào có tính cách nổi trá»™i hÆ¡n, người Ä‘ó được biểu thị bằng Ä‘iểm cách xa gốc của hệ tọa Ä‘á»™ hÆ¡n (ví dụ nhÆ° anh A và anh C).

Nếu vẽ thêm đường phân giác của các góc ta có thể phân má»—i góc thành hai phần, đường phân giác là ranh giá»›i phản ánh tÆ°Æ¡ng quan giữa Ä‘á»™ nhạy về nhận thức và Ä‘á»™ nhạy về phản ứng. Hai người cùng thuá»™c về má»™t góc của toạ Ä‘á»™ tâm lý, người này có thể trá»™i hÆ¡n người kia về nhận thức nhÆ°ng lại kém hÆ¡n về phản ứng (anh A và anh B).

Tất nhiên đối vá»›i con người thì sá»± phân định các khả năng nhÆ° trên cÅ©ng chỉ là tÆ°Æ¡ng đối, tuy nhiên nếu được tiếp xúc nhiều, nhất là tiếp xúc qua công việc thì xác định X và Y của má»™t con người là hoàn toàn có thể.