Nguyên tắc vàng – chuyên môn hoá trong quản lý

"Má»—i nhân viên được gắn vá»›i má»™t vị trí làm việc dá»±a trên nguyên tắc chuyên môn hoá"- Ä‘ó chính là công thức quản lý thành công của nhiều doanh nghiệp ngày nay. Vá»›i sá»± ảnh hưởng sâu rá»™ng, cÅ©ng nhÆ° tác Ä‘á»™ng tích cá»±c đến toàn bá»™ quá trình quản lý, dường nhÆ° nguyên tắc này Ä‘ã đặt nền móng vững chắc cho những bÆ°á»›c phát triển má»›i. 

Ra đời từ những năm giữa thế ká»· 20 và là thành quả của giáo sÆ° Fredericl Winslow Taylor, nguyên tắc chuyên môn hoá quản lý được hiểu là việc làm sao để cho quá trình vận Ä‘á»™ng, thao tác của các công nhân, nhân viên trong công ty diá»…n ra hợp lý, không trùng lặp, tốn ít thời gian và sức lá»±c, qua Ä‘ó đạt được năng suất lao Ä‘á»™ng cao nhất. Đó chính là sá»± hợp lý hoá lao Ä‘á»™ng, hay nói theo cách hiện đại là tổ chức lao Ä‘á»™ng má»™t cách khoa học.

Sá»± xuất hiện của nguyên lý chuyên môn hoá trong quản lý Ä‘ã Ä‘áp ứng Ä‘úng nhu cầu của các công ty khi chờ đợi má»™t nhân tố hÆ°á»›ng đến thành công trong bối cảnh nền kinh tế thế giá»›i có những biến Ä‘á»™ng lá»›n. Nguyên lý này Ä‘ã tạo nền móng cho má»™t xu hÆ°á»›ng Quản lý theo khoa học, mở ra "ká»· nguyên vàng" trong quản lý ở Mỹ. PhÆ°Æ¡ng pháp này sau Ä‘ó được hãng sản xuất xe hÆ¡i Ford ứng dụng đầu tiên khi lập ra hệ thống sản xuất theo dây chuyền dài 24 km trong nhà máy vá»›i công suất lên đến 7000 chiếc xe má»—i ngày.

Từ Ä‘ó, má»™t "làn sóng văn minh trong quản lý" Ä‘ã hÆ°á»›ng các công ty trên toàn thế giá»›i và phá vỡ những lề lối và chÆ°Æ¡ng trình quản lý cÅ©, thông qua việc mở ra những phÆ°Æ¡ng pháp má»›i tăng cường đầu tÆ° vào hoạt Ä‘á»™ng quản lý, đổi má»›i các qui trình công nghệ, sản xuất, Ä‘áp ứng yêu cầu má»›i…

Tiêu Ä‘iểm trong chuyên môn hoá quản lý tập trung vào các hoạt Ä‘á»™ng chính sau:

– Xây dá»±ng chiến lược: bắt đầu xây dá»±ng các chiến lược dài hạn (7 – 10 năm), trong Ä‘ó yếu tố chuyên môn trở thành trung tâm của chiến lược quản lý.

– Tổ chức: tái thiết kế tổ chức quản lý theo hÆ°á»›ng liên kết dá»±a trên việc trao đổi ý kiến giữa các bá»™ phận và cấp Ä‘á»™ tổ chức khác nhau nhằm tối Æ°u hoá khả năng làm việc của nhân viên.

– Nhân sá»± : Æ°u Ä‘ãi những người dẫn đầu các hoạt Ä‘á»™ng chuyên môn, tạo cÆ¡ há»™i bình đẳng cho tất cả mọi người cùng vá»›i các hệ thống khen thưởng, khuyến khích hợp lý.

– Thông tin: hÆ°á»›ng tá»›i má»™t môi trường quản lý thông tin nhằm tăng cÆ¡ há»™i thiết lập và triển khai ý tưởng má»›i.

Ná»™i dung phÆ°Æ¡ng pháp quản lý theo nguyên lý chuyên môn hoá được dá»±a trên các nguyên tắc sau:

– Xác định má»™t cách khoa học khối lượng công việc hàng ngày của nhân viên vá»›i các thao tác và thời gian cần thiết để bố trí quy trình công nghệ phù hợp (chia nhỏ các phần việc) và xây dá»±ng định mức cho từng phần công việc. Định mức được xây dá»±ng qua thá»±c nghiệm (bấm giờ từng Ä‘á»™ng tác).

– Lá»±a chọn nhân viên thành thạo từng việc, thay cho nhân viên "vạn năng" (biết nhiều việc song không thành thục). Các thao tác được tiêu chuẩn hoá cùng vá»›i các thiết bị, công cụ, vật liệu cÅ©ng được tiêu chuẩn hoá, đồng thời tạo ra má»™t môi trường làm việc thuận lợi. Má»—i nhân viên được gắn chặt vá»›i má»™t vị trí làm việc theo nguyên tắc chuyên môn hoá cao Ä‘á»™.

– Thá»±c hiện chế Ä‘á»™ trả lÆ°Æ¡ng (tiền công) theo số lượng sản phẩm (hợp lệ về chất lượng) và chế Ä‘á»™ thưởng vượt định mức nhằm khuyến khích ná»— lá»±c của nhân viên.

– Phân chia công việc quản lý, phân biệt từng cấp quản lý: cấp cao tập trung vào chức năng hoạch định, tổ chức và phát triển kinh doanh, còn cấp dÆ°á»›i làm chức năng Ä‘iều hành cụ thể. Thá»±c hiện sÆ¡ đồ tổ chức theo chức năng và theo trá»±c tuyến, tổ chức sản xuất theo dây chuyền liên tục. Những người phụ trách các phòng ban, phân xưởng hay chi nhánh phải san sẻ trách nhiệm. Winslow Taylor khuyến cáo các cán bá»™ quản lý: "Má»™t trong những chức năng quan trọng của người phụ trách là thá»±c hiện tốt sá»± phối hợp giữa bá»™ phận của mình vá»›i những bá»™ phận khác". Má»™t kết luận rút ra là giá»›i lãnh đạo cấp cao không nên giao phó những công việc quan trọng chỉ cho má»™t phòng ban mà thôi.

Vá»›i các ná»™i dung trên, năng suất lao Ä‘á»™ng sẽ đạt ở mức cao, giá thành thấp, kết quả cuối cùng là lợi nhuận tăng để cả chủ và thợ đều có thu nhập cao. Ưu thế chính của công thức quản lý má»›i này là: tối Æ°u hoá quá trình sản xuất nhờ hợp lý hoá lao Ä‘á»™ng, xây dá»±ng định mức lao Ä‘á»™ng, tiêu chuẩn hoá phÆ°Æ¡ng pháp thao tác và Ä‘iều kiện tác nghiệp, phân công chuyên môn hoá đối vá»›i lao Ä‘á»™ng của nhân viên và đối vá»›i các chức năng quản lý, cuối cùng là cách trả lÆ°Æ¡ng theo số lượng sản phẩm nhằm kích thích tăng năng suất và hiệu quả sản xuất.

Từ những Æ°u thế Ä‘ó, nguyên lý này Ä‘ã mở ra má»™t cuá»™c cải cách trong quản lý doanh nghiệp, tạo được những bÆ°á»›c tiến dài theo hÆ°á»›ng quản lý má»™t cách khoa học trong thời đại má»›i cùng vá»›i những thành tá»±u lá»›n trên thÆ°Æ¡ng trường của nhiều công ty. Tuy nhiên, nhiều người cÅ©ng Ä‘ã nêu lên mặt trái đối vá»›i phÆ°Æ¡ng thức quản lý này. TrÆ°á»›c hết, định mức lao Ä‘á»™ng thường rất cao Ä‘òi hỏi nhân viên phải làm việc cật lá»±c. HÆ¡n thế nữa, các nhân viên bị gắn chặt vá»›i dây chuyền sản xuất tá»›i mức biến thành những "công cụ biết nói", bị méo mó về tâm lý – Ä‘iều được phản ánh rất rõ trong bá»™ phim "Thời đại má»›i" của Charlie Chaplin, và nhÆ° vậy là thiếu tính nhân bản.

Mặc dù vậy, tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° nhiều thành tá»±u khác của khoa học kỹ thuật, trong lÄ©nh vá»±c kinh doanh, Ä‘iều quan trọng là chúng ta sá»­ dụng nó nhÆ° thế nào và vá»›i mục Ä‘ích gì. Chính vì thế, trong khi nhiều chuyên gia lên án phÆ°Æ¡ng thức quản lý theo chuyên môn hoá là "khoa học về cách vắt mồ hôi nhân viên" nhÆ°ng họ vẫn Ä‘ánh giá Ä‘ây là má»™t phÆ°Æ¡ng pháp tổ chức lao Ä‘á»™ng tạo ra được năng suất cao, cần được vận dụng trong quá trình phát triển kinh doanh của các công ty ngày nay.

Từ tinh thần Ä‘ó, rất nhiều công ty Ä‘ã ứng dụng phÆ°Æ¡ng pháp quản lý này, thu hút được nhiều nhà quản lý có tài năng tham gia "Hiệp há»™i Taylor" để hoàn thiện và phát triển nguyên lý chuyên môn hoá, nhờ Ä‘ó Ä‘ã hạn chế tính cÆ¡ giá»›i của tÆ° tưởng "con người – máy móc", đặt nhân tố con người lên trên các trang thiết bị kỹ thuật, nhân bản hoá quan hệ quản lý, phát huy Ä‘á»™ng lá»±c vật chất và tinh thần vá»›i tính công bằng cao hÆ¡n và đề cập quan hệ hợp tác hoá giữa người quản lý vá»›i công nhân.

 

Có thể nói, nguyên lý chuyên môn hoá hÆ°á»›ng đến công việc quản lý trong công ty vá»›i tầm vi mô. Tuy nhiên, nguyên lý này Ä‘ã đặt nền móng rất cÆ¡ bản cho các phÆ°Æ¡ng pháp quản lý nói chung, đặc biệt là về phÆ°Æ¡ng pháp làm việc tối Æ°u, có hiệu quả cao, tạo Ä‘á»™ng lá»±c trá»±c tiếp cho nhân viên và việc phân cấp quản lý.