Tháng 3-1999, má»™t công ty Internet tên AppNet Systems phát Ä‘i thông cáo báo chí cho biết sẽ sá»›m niêm yết trên thị trÆ°á»ng chứng khoán. Lúc Ä‘ó là thá»i bùng nổ các công ty dot.com nên thiên hạ đổ xô săn lùng mua cổ phiếu của công ty này. Rủi thay nhiá»u ngÆ°á»i nhầm nó vá»›i má»™t công ty khác vì mã chứng khoán của chúng gần giống nhau (APNT và APT). Giá cổ phiếu Appian, là công ty bị nhầm tăng vá»t 140.000% trong vòng hai ngày, tức má»™t ngÆ°á»i sở hữu 1.000 Ä‘ô la cổ phiếu của Appian vào thứ Hai sẽ thấy nó biến thành 1,4 triệu Ä‘ô la vào thứ TÆ°. NhÆ°ng chỉ hai ngày thôi – sau Ä‘ó nhà đầu tÆ° biết mình nhầm và giá Appian sụt vá» mức cÅ©.
1. Mua bán quá nhiá»u
Sai lầm lá»›n nhất là ham giao dịch quá nhiá»u. Nên nhá»› má»—i lần giao dịch là má»—i lần phải trả phí và cuối cùng nhà đầu tÆ° chỉ làm lợi cho các công ty chứng khoán. Má»™t nghiên cứu của Brad Barber và Terrance Odean cho thấy 20% nhà đầu tÆ° nhá» lẻ ở Mỹ giao dịch nhiá»u nhất chỉ thu lợi nhuáºn bình quân má»—i năm 11,4% trong khi 20% giao dịch ít nhất lại nâng lợi nhuáºn hàng năm của há» lên 18,5%. Trong má»™t nghiên cứu khác cÅ©ng của hai tác giả này, nữ giá»›i thÆ°á»ng đầu tÆ° giá»i hÆ¡n nam giá»›i và má»™t trong những lý do là bởi tần suất mua bán của nữ giá»›i thấp hÆ¡n nam giá»›i. Nhà đầu tÆ° hiệu quả nhất là các cặp vợ chồng trung niên, mua bán cẩn tháºn, ít thay đổi danh mục đầu tÆ°.
2. Äầu tÆ° dá»±a vào danh tiếng
Trong chứng khoán, nên nhá»› nguyên tắc: “Danh tiếng không là gì cả, lợi nhuáºn là Ä‘áng lÆ°u ý, còn dòng tiá»n lÆ°u chuyển là quan trá»ng nhất”. Äừng mua cổ phiếu của má»™t công ty chỉ vì bạn thích tên tuổi của công ty này. Felix Meschke nghiên cứu thấy má»—i khi tổng giám đốc của má»™t công ty lên Ä‘ài truyá»n hình CNBC, cổ phiếu của công ty này tăng bình quân 1,65% trong ngày Ä‘ó và vài ngày sau, giá cổ phiếu sẽ sụt vá» mức cÅ©. Äiá»u này chứng tá» nhiá»u ngÆ°á»i mua cổ phiếu chỉ vì há» bị tác Ä‘á»™ng bởi hình ảnh công ty trên truyá»n hình. Má»™t nghiên cứu khác cho thấy nhà đầu tÆ° trông chá» lợi nhuáºn cao từ những ngành há» có cảm tình. Äể tránh sai lầm này, nên dá»±a vào phân tích tài chính khách quan chứ đừng dá»±a vào cảm tính khi quyết định đầu tÆ°.
3. Äầu tÆ° theo Ä‘ám Ä‘ông
Cổ phiếu là má»™t con số giá»›i hạn. Nếu quá nhiá»u ngÆ°á»i đổ xô mua má»™t loại cổ phiếu nào Ä‘ó, chắc chắn giá của nó sẽ lên quá mức giá trị tháºt. Lịch sá» thị trÆ°á»ng Ä‘ã có quá nhiá»u dẫn chứng cho sai lầm khi chạy theo Ä‘ám Ä‘ông mà vụ các công ty dot.com thá»i bùng nổ Internet là má»™t dẫn chứng vẫn còn nóng hổi. Lúc Ä‘ó, ngÆ°á»i ta nghiên cứu thấy má»™t công ty chỉ cần đổi tên để táºn cùng có chữ .com là giá tăng ngay 74% dù công ty không thay đổi mô hình kinh doanh. Mua cổ phiếu giá cao không có vấn Ä‘á» gì nếu sau Ä‘ó ta vẫn kiếm được ngÆ°á»i mua lại vá»›i giá cao hÆ¡n. Vấn Ä‘á» là chiến lược tìm “ngÆ°á»i khá» hÆ¡n” nhÆ° thế dẫn đến ngÆ°á»i cuối cùng “ôm” cổ phiếu ở mức giá cao nhất thÆ°á»ng là nhà đầu tÆ° nhá» lẻ.
4. Không Ä‘a dạng hóa
Má»™t trong những sai lầm thÆ°á»ng thấy là bá» hết tiá»n đầu tÆ° vào má»™t hay hai loại cổ phiếu. Bằng cách Ä‘a dạng hóa danh mục đầu tÆ°, bạn có thể bù trừ rủi ro ở ngành này bằng cổ phiếu của ngành khác. Nói thì dá»… thấy nhÆ°ng thá»±c tế rất nhiá»u nhà đầu tÆ° thá»a mãn vá»›i má»™t hai loại cổ phiếu mình thích. Lúc các đại công ty làm ăn gian dối nhÆ° Enron sụp đổ, nhiá»u ngÆ°á»i phá sản theo vì để hết tiá»n dành dụm cho riêng cổ phiếu này thôi. Äa dạng hóa còn có nghÄ©a nên dành tiá»n cho các loại chứng khoán khác ngoài cổ phiếu nhÆ° trái phiếu chẳng hạn.
5. Cứ nghÄ© mình luôn Ä‘úng
Äây là má»™t tâm lý phổ biến vì bản chất của con ngÆ°á»i là tránh thừa nháºn sai sót hay thất bại. Mặc dù giá cổ phiếu Ä‘ang giảm, nhà đầu tÆ° vẫn cứ khăng khăng mình Ä‘úng và không chịu bán để chặn lá»—. Há» nghÄ© khi chÆ°a bán, chÆ°a thể gá»i là lá»— và tâm lý con ngÆ°á»i không ai muốn “hiện thá»±c hóa” khoản lá»— của mình. Ngược lại, con ngÆ°á»i cÅ©ng có tâm lý muốn bán sá»›m khi thấy cổ phiếu lên giá mặc dù biết tiá»m năng tăng giá của cổ phiếu này vẫn còn. Các nhà nghiên cứu phát hiện nhà đầu tÆ° thÆ°á»ng gán lá»— cho những lý do khách quan còn lãi là do sá»± tài giá»i của há». Nhà đầu tÆ° giá»i phải biết bá» cái tôi to tÆ°á»›ng ra khá»i quá trình mua bán, phải định trÆ°á»›c mức mua hay bán để cứ thế mà thá»±c hiện chứ không để tình cảm xen vào.