Thuyết minh Báo cáo tài chính

Tất cả các Báo cáo tài chính (BCTC) của các công ty đều gồm 4 loại báo cáo cÆ¡ bản, vậy Ä‘âu là sá»± khác biệt trong các BCTC khác nhau? Nếu Báo cáo thu nhập, Bảng cân đối kế toán và Báo cáo lÆ°u chuyển tiền tệ Ä‘Æ°a ra các thông tin quan trọng về tình hình tài chính, thì thuyết minh BCTC là bản in mạch lạc giải thích cho các thông tin trọng yếu của BCTC.

Thuyết minh BCTC là gì?
Khi đọc bất cứ BCTC nào nhà đầu tÆ° cÅ©ng tìm thấy dẫn chiếu thông tin tá»›i thuyết minh BCTC (thường được Ä‘ánh số thứ tá»± để tiện theo dõi). Các thuyết minh này cho biết phÆ°Æ¡ng pháp kế toán công ty áp dụng và bổ sung các thông tin không được nêu trong BCTC. Nói cách khác, thuyết minh BCTC Ä‘Æ°a ra thông tin chi tiết và mở rá»™ng các thông tin tóm tắt trong BCTC, giúp nhà đầu tÆ° hiểu rõ hÆ¡n về tình hình hoạt Ä‘á»™ng thá»±c tế của công ty trong khoảng thời gian báo cáo.

Thông tin trong thuyết minh BCTC thường được chia ra làm 2 mảng Ä‘áng chú ý. Mảng thứ nhất Ä‘Æ°a ra thông tin về phÆ°Æ¡ng pháp kế toán mà công ty áp dụng, nhÆ° phÆ°Æ¡ng pháp ghi nhận doanh thu; và mảng thứ hai giải thích cụ thể về các kết quả tài chính và hoạt Ä‘á»™ng quan trọng của công ty.

 

PhÆ°Æ¡ng pháp và chế Ä‘á»™ kế toán
Phần này thường được Ä‘Æ°a lên trÆ°á»›c trong thuyết minh BCTC, có chức năng thông báo và giải thích các chính sách kế toán chính doanh nghiệp áp dụng. Những nguyên tắc thường được chia ra thành các mảng cụ thể, nhÆ° phÆ°Æ¡ng pháp ghi nhận doanh thu, phÆ°Æ¡ng pháp kế toán hàng tồn kho, phÆ°Æ¡ng pháp khấu hao v.v..

Má»™t trong những thÆ°á»›c Ä‘o tài chính quan trọng nhất là doanh thu. Trong thuyết minh BCTC, người đọc thường thấy có chú ý về phÆ°Æ¡ng pháp ghi nhận doanh thu khi phát sinh má»™t doanh thu má»›i. Do bản chất các hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh là phức tạp, thời Ä‘iểm ghi nhận có doanh thu (trong các BCTC) không phải luôn luôn rõ ràng. Thuyết minh này sẽ giúp nhà đầu tÆ° hiểu kÄ© hÆ¡n thời Ä‘iểm công ty ghi nhận doanh thu.

Nhà đầu tÆ° tìm kiếm Ä‘iều gì?
Có 2 việc cần tập trung khi phân tích phÆ°Æ¡ng pháp kế toán của công ty nêu ra trong thuyết minh BCTC. Việc đầu tiên là quan sát phÆ°Æ¡ng pháp kế toán của công ty và so sánh vá»›i chuẩn má»±c kế toán chung và chuẩn má»±c của ngành công nghiệp. Nếu công ty Ä‘ang áp dụng phÆ°Æ¡ng pháp khác so vá»›i các công ty trong cùng ngành hoặc hÆ¡i khác thường, Ä‘ó có thể là dấu hiệu công ty Ä‘ang cố gắng che đậy những thông tin bất lợi hoặc tạo cảm giác hoạt Ä‘á»™ng tốt hÆ¡n thá»±c tế.

Việc quan trọng thứ 2 cần làm là kiểm tra xem có sá»± thay đổi nào trong má»™t tài khoản từ kì này sang kì khác và ảnh hưởng của thay đổi Ä‘ó tá»›i kết quả tài chính ra sao.

Công bố thông tin chi tiết
BCTC Ä‘i kèm trong báo cáo thường niên được coi là gọn gàng và dá»… theo dõi nhất. Để duy trì sá»± gọn gàng, dá»… hiểu này, nhiều phép tính bị bỏ lại và chuyển đến thuyết minh BCTC. Khu vá»±c công bố thông tin về nợ dài hạn, có thể bao gồm: ngày Ä‘áo hạn, khoản vay được đảm bảo bằng gì, và lãi suất… Những thông tin này sẽ giúp nhà đầu tÆ° hiểu hÆ¡n về chi phí nợ vay.

Khu vá»±c này cÅ©ng có thể nêu thêm thông tin về quyền sở hữu cổ phần của nhân viên, quyền chọn cổ phiếu…, những việc này cÅ©ng rất quan trọng đối vá»›i nhà đầu tÆ°.

Những vấn đề khác được Ä‘Æ°a ra trong thuyết minh BCTC bao gồm cả các lá»—i trong các báo cáo kế toán trÆ°á»›c Ä‘ó, những trường hợp dính líu đến luật pháp mà công ty liên quan… Đối vá»›i những nhà đầu tÆ° thá»±c sá»± quan tâm, Ä‘ây là những thông tin không thể bỏ qua.

Má»™t Ä‘iều cÅ©ng rất quan trọng, Ä‘ó là những thông tin không được ghi trong BCTC. Đó là trường hợp công ty không ghi má»™t khoản nợ lá»›n trong BCTC mà chỉ nêu ra trong Thuyết minh. Ở Việt Nam, chuẩn má»±c số 08 trong Hệ thống chuẩn má»±c kế toán quy định vấn đề thông tin tài chính trong góp vốn liên doanh. Nếu nhà đầu tÆ° bỏ qua thuyết minh, thì có thể sẽ bỏ qua luôn cả các khoản nợ hoặc rủi ro mà công ty có thể gặp phải.

Các rắc rối vá»›i Thuyết minh BCTC
Mặc dù thuyết minh là phần bắt buá»™c của bất cứ BTCT nào, nhÆ°ng không có tiêu chuẩn chung nào quy định về Ä‘á»™ chính xác và rõ ràng. Công ty sẽ công bố thông tin ít nhất bằng yêu cầu tối thiểu của luật pháp để tránh bị kiện tụng. NhÆ°ng sá»± tối thiểu này nằm ở Ä‘âu thì lại tuỳ thuá»™c vào phán xét chủ quan của Ä‘á»™i ngÅ© quản lí. HÆ¡n thế nữa, thuyết minh BCTC phải càng minh bạch càng tốt nhÆ°ng vẫn phải đảm bảo các bí mật thÆ°Æ¡ng mại và bí quyết duy trì khả năng cạnh tranh của công ty.

Má»™t vấn đề khác vá»›i thuyết minh BCTC là thỉnh thoảng công ty cố gắng gây khó cho nhà đầu tÆ° bằng cách sá»­ dụng các thuật ngữ chuyên ngành luật hoặc chuyên ngành kÄ© thuật. Hãy thận trọng nếu Thuyết minh BCTC sá»­ dụng từ khó hiểu nghÄ©a – trong trường hợp này có thể hiểu rằng công ty Ä‘ang cố gắng che đậy Ä‘iều gì Ä‘ó. Nếu nhà đầu tÆ° gặp phải tình huống công ty sá»­ dụng những từ vòng vo tối nghÄ©a, tốt hÆ¡n hết là tiết kiệm thời gian bằng cách dừng lại.
Những nhà đầu tÆ° hiểu biết sẽ theo dõi cả những thông tin mà người khác thường không để ý hoặc bỏ qua. Vá»›i tầm quan trọng của Thuyết minh BCTC, nhà đầu tÆ° sẽ có lúc cảm thấy những thông tin khô khan chả mấy ai quan tâm giá trị đến chừng nào